1. Cờ Thế.
- Cờ thế (cờ tàn nghệ thuật) là hình thức chơi cờ mà ban đầu trên bàn cờ các quân cờ đã được sắp xếp sẵn, ở các vị trí như trong một ván cờ đang dang dở, mức độ thế cờ có khó có dễ.
- Một bên đi tiên cầm quân đỏ sẽ chỉ còn một hoặc hai nước tiếp theo sẽ bị đen chiếu sát cục nên phải thực hiện các bước điều quân, thí quân chính xác, nhằm tạo ra các nước sát cục kín đáo để dành chiến thắng trước bên đi hậu.
- Thường thì chỉ có một nước giải duy nhất cho mỗi ván cờ nên chỉ cần người chơi sơ sẩy một bước sẽ dẫn đến thua cuộc.
- Cờ thế được coi là tinh hoa của cờ tướng. Nó có nhiều vẻ đẹp gây kinh ngạc, ly kỳ, hấp dẫn người chơi, các nước sát cục bất ngờ, những cạm bẫy khôn lường, tinh xảo và kín đáo. Nó gây cho người chơi cảm giác lý thú, từ ngạc nhiên đến khâm phục. Vì vậy gọi chính xác đây là cờ tàn nghệ thuật, là di sản quý báu của trí tuệ loài người.
- Bày cờ thế và giải cờ thế là hình thức tiêu khiển ở nhiều nước trên thế giới.
2. Cờ Úp.
Cách sắp cờ trên bàn cờ úp.
- Cờ úp hay còn gọi là cờ Triều Châu cũng là một biến thể của cờ tướng. Khởi đầu ván cờ, các quần của mỗi bên sẽ đều bị úp và xáo trộn ngẫu nhiên sau đó xếp theo thế trận cờ tướng thông thường, riêng duy nhất quân Tướng thì giữ nguyên vị trí như ván cờ truyền thống.
Cách di chuyển các quân cờ úp.
- Nước đi đầu tiên của quân cờ úp phải tuân theo luật đi của cờ tướng tại vị trí mà nó đang chiếm giữ. Sau nước đi đầu tiên, các quân cờ được lật ra và kể từ nước đi tiếp theo quân cờ đó sẽ đi theo luật của cờ tướng.
- Giống như cờ tướng truyền thống, ở cờ úp quân Tốt mặc dù có thể xuất hiện ở hàng sâu bên dưới nhưng chỉ có thể đi thẳng khi còn ở đất nhà và được phép đi ngang khi đã qua sông sang đất địch.
- Sĩ và Tượng có thể xuất hiện ngoài cung và vượt sông để tấn công bên đất địch.
- Các quân còn lại như Xe, Pháo, Mã, Tướng sau khi lật quân sẽ di chuyển bình thường như cờ tướng truyền thống.
- Các luật chiếu, bắt quân, trường chiếu, trường tróc giống với cờ tướng.
Những thuật ngữ được dùng trong cờ úp.
- Úp (quân úp): quân chưa được lật.
- Lật úp: Còn gọi là “mở úp”, “quay”. Đi một quân úp, bỏ nắp cho che thấy quân cờ thực chất.
- Cấm úp: Không cho quân úp đi và mở quân an toàn (có thể chặn không cho đi hoặc doạ bắt/ đổi nếu đi).
- Cứu úp: Còn gọi là “cứu hàng”. Tìm cách lật quân úp đang bị cấm, sao cho an toàn (không bị bắt mất sau khi lật).
Kết luận.
Các quân cờ sẽ xuất hiện ngẫu nhiên nên cờ Úp sẽ có các chiến thuật khai cuộc khác với cờ Tướng. Cần nắm vững xác suất để tính khả năng xuất hiện quân cờ để tính toán các nước đi chính xác.
Mặc dù vị trí xuất hiện quân cờ là ngẫu nhiên nhưng chỉ ảnh hưởng tới 3 phần của cục diện, còn lại 7 phần là sức cờ sức suy nghĩ của kỳ thủ. Các kỳ thủ giỏi cờ úp cũng đều là các kỳ thủ giỏi cờ tướng.
Ở Việt Nam cờ úp được chơi rất phổ biến, rất nhiều giải đấu cờ úp được tổ chức trên ứng dụng Tượng Kỳ GTV.